Radon en thoron zijn radioactieve edelgassen. Ze komen van nature vrij uit de aardbodem en in daarvan gemaakte bouwmaterialen. De concentraties radon en thoron in Nederland zijn laag. In Nederlandse woningen is de concentratie radon ongeveer drie keer zo laag als het wereldwijde gemiddelde.
Radon en thoron
Ieder mens wordt blootgesteld aan radon en thoron. Vooral binnenshuis is het onmogelijk om dit geheel te voorkomen. Door goed te ventileren kan je de blootstelling aan radon en thoron wel beperken.
Het inademen van radon of thoron heeft geen directe invloed op de gezondheid: je ademt het direct weer uit. Maar door een natuurlijk proces – het zogeheten radioactief verval - veranderen radon en thoron in andere radioactieve stoffen. Deze hechten zich aan zwevende stofdeeltjes. Bij het inademen kunnen deze gebonden radioactieve stoffen in de longen achterblijven en daar straling afgeven. Die straling vergroot op lange termijn de kans op longkanker.
Roken versterkt het schadelijk effect
Volgens een recente schatting is gemiddeld 3,3% van de gevallen van longkanker mede toe te schrijven aan blootstelling aan radon en thoron. Vooral voor rokers neemt het risico op longkanker verder toe. Uit onderzoek blijkt dat het gezondheidsrisico van radon en thoron bij rokers 25 keer groter is in vergelijking met mensen die nooit gerookt hebben.
Wat doet de overheid
Het is belangrijk om de gunstige situatie in Nederland te behouden. Dat doet de overheid door de concentraties radon en thoron goed in de gaten te houden en het bewustzijn over de risico’s te bevorderen.
Het RIVM voert in opdracht van de ANVS en de ministeries van IenW en SZW onderzoek uit naar radon en thoron in Nederlandse woningen en gebouwen. Dit heeft de volgende inzichten opgeleverd:
- In Nederlandse woningen is de gemiddelde radonconcentratie ongeveer drie keer zo laag als het wereldwijde gemiddelde.
- Recent gebouwde woningen (na 2000) hebben gemiddeld een lagere radonconcentratie dan oudere woningen. Een voorwaarde hierbij is dat de mechanische ventilatie is ingeschakeld. De radonconcentratie is dan gemiddeld 20% lager.
- In natuurlijk geventileerde woningen in het rivierengebied en in Zuid-Limburg ligt de gemiddelde radonconcentratie hoger dan elders in Nederland.
- Op werkplekken zijn de radonconcentraties vergelijkbaar met de concentraties in woningen.
- De bijdrage van thoron aan de stralingsbelasting in Nederlandse woningen is kleiner dan die van radon. Het meten van thoron is nieuw en er zijn nog geen internationale normen of grenswaarden vastgesteld.
De radonconcentratie in binnenruimtes wordt over een langere periode gemeten met behulp van speciale meters. De meting wordt uitgedrukt in becquerel per kubieke meter binnenlucht. In maart 2022 heeft het RIVM een nieuwe radonmeetcampagne gestart.
Nationaal Actieprogramma Radon
In Nederland zijn de concentraties radon van nature laag, maar dat is niet in alle Europese landen zo. Het beheersen van de risico’s van blootstelling van personen aan radon wordt op Europees niveau geregeld. Iedere lidstaat stelt een Nationaal Actieprogramma Radon vast, waarin staat welke maatregelen ze neemt om de risico’s van radon in het binnenmilieu zo veel mogelijk te beperken. Door rekening te houden met nationale omstandigheden kunnen de maatregelen optimaal worden afgestemd op de risico’s.
In Nederland is de ANVS aangewezen om het Nationaal Actieprogramma Radon gecoördineerd voor te bereiden. Dit staat in het Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming (Bbs). De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft het Nationaal Actieprogramma Radon in 2021 vastgesteld.
Wat kan je zelf doen?
Het goed ventileren van woningen en werkplekken is belangrijk om blootstelling aan radon zoveel mogelijk te voorkomen. Door ventilatie stroomt er frisse lucht naar binnen. Het verversen van de lucht in binnenruimten voorkomt dat radon zich kan ophopen en samen met stofdeeltjes in de luchtwegen terecht kan komen.
Voor goede ventilatie gelden de volgende tips:
- Zet gevelroosters en klepramen open.
- Zet ramen op een kier.
- Zorg voor goed onderhoud en de juiste afstemming van mechanische ventilatie.
Daarnaast worden de negatieve gezondheidseffecten van radon versterkt door roken. Rokers hebben, in vergelijking met niet-rokers, een 25 maal hogere kans op gezondheidsschade ten gevolge van radonblootstelling.