In een kerncentrale wordt gebruik gemaakt van de energie die vrijkomt bij het splijten van atomen, meestal van de stof uranium. Tijdens dit splijtingsproces worden radioactieve stoffen gevormd die straling uitzenden, de splijtingsproducten. De eerste zorg bij nucleaire veiligheid is dat deze splijtingsproducten zich niet kunnen verspreiden naar de omgeving. De veiligheid wordt gewaarborgd door technische veiligheidssystemen, maar is voor een groot deel ook afhankelijk van de vaardigheden van het personeel en de beschikbaarheid van procedures, zowel bij de normale bedrijfsvoering als bij ongewone gebeurtenissen. Maatregelen en toezicht zijn nodig om de veiligheid blijvend te kunnen waarborgen.
Nucleaire veiligheid
De inzet op het gebied van nucleaire veiligheid is gericht op de realisatie van goede voorwaarden voor het werken met nucleaire installaties en de naleving hiervan door vergunninghouders. Zo wil de ANVS werknemers, inwoners van Nederland en het milieu optimaal beschermen tegen risico’s van nucleaire installaties. Deze installaties worden gebruikt voor de opwekking van kernenergie, voor onderzoeksdoeleinden, voor de productie van isotopen voor medische en industriële toepassingen, om splijtstoffen te bewerken of te bewaren en voor de verzameling, verwerking en opslag van radioactief afval.
Om de veiligheid van de installaties aan te tonen, zijn bedrijven verplicht uitgebreide veiligheidsanalyses op te stellen en actueel te houden. De ANVS beoordeelt de analyses en toetst deze aan actuele nationale en internationale inzichten op het gebied van nucleaire veiligheid en milieuaspecten.
5 veiligheidsniveaus
De veiligheidsfilosofie van een kerncentrale is altijd gebaseerd op het ‘defense in depth’ principe dat is gebaseerd op 5 veiligheidsniveaus. Elk veiligheidsniveau heeft een eigen set onafhankelijke maatregelen.
- Voorkomen van ongelukken door een zodanig ontwerp dat het bedrijf betrouwbaar, stabiel en eenvoudig is. Dit betekent technologie van hoge kwaliteit met ruime veiligheidsmarges voor de sterkte en capaciteit van veiligheidgerelateerde componenten. Ook goed opgeleid en regelmatig bijgeschoold personeel is hiervoor van belang.
- Waarborgen van een normale procesgang. Een kerncentrale moet regel- en bewakingsapparatuur hebben die het proces bij afwijkingen onmiddellijk in veilige bedrijfstoestand brengen. Deze apparatuur is altijd meervoudig uitgevoerd, zodat als er één in onderhoud is of uitvalt, er minimaal één andere is die de taken nog steeds naar behoren volbrengt.
- Voor het geval dat bovengenoemde apparatuur toch faalt door abnormale omstandigheden zijn veiligheidssystemen ingebouwd die de reactor automatisch in veilige toestand brengen en voorkomen dat radioactiviteit ontsnapt. Deze systemen zijn ontworpen op de zogenoemde ‘design basis accidents’, een aantal afwijkende gebeurtenissen en potentiële ongelukken die denkbaar zijn. Ook deze systemen zijn weer meervoudig uitgevoerd.
- Beheersing van ernstige ongevallen met als doel de gevolgen te beperken en de uitstoot van radioactiviteit te voorkomen. Denk hierbij aan noodprocedures, maar ook aan extra aansluitmogelijkheden voor de voorziening van noodkoelwater en elektriciteit.
- Beperken van het besmettingsgevaar van de omgeving bij ernstige radioactieve uitstoot door van te voren een noodtoestandscenario vast te stellen en een getrainde responsorganisatie oproepbaar te hebben.
Veiligheid van het ontwerp
Voor de veiligheid van een kerncentrale is het van essentieel belang dat onder alle omstandigheden het volgende is verzekerd:
- Beheersing van de reactiviteit (de kettingreactie van kernsplijting)
- Koeling (ook na het afschakelen van de reactor nog essentieel)
- Insluiting om te voorkomen dat radioactieve stoffen vrijkomen
Beveiliging
De ANVS ziet ook toe op de beveiliging van nucleaire installaties en radioactief materiaal. De beveiliging is gericht op het tegengaan van diefstal, sabotage van processen, informatie, materialen en apparatuur bij nucleaire installaties en bij transport van en handelingen met radioactief materiaal. De ANVS heeft ook de taak om erop toe te zien dat kernenergie, nucleair materiaal en daarmee samenhangende informatie niet wordt gebruikt voor niet-vreedzame doelen (safeguards). Voor de controle daarop is een belangrijke taak weggelegd voor het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) en Euratom.
De ANVS is samen met diverse ministeries betrokken bij het bepalen, vaststellen en handhaven van maatregelen rondom de beveiliging van nucleair materiaal en informatie. In (inter)nationaal verband zijn er afspraken tussen landen over non-proliferatie van bepaalde soorten nucleair materiaal en van kennis die te gebruiken is voor niet-vreedzaam gebruik ervan.