Toezicht

Toezicht op nucleaire installaties

Nucleaire installaties worden gebruikt voor de opwekking van kernenergie, voor onderzoeksdoeleinden, voor de productie van isotopen voor medische en industriële toepassingen, om splijtstoffen te bewerken of te bewaren en voor de verzameling, verwerking en opslag van radioactief afval.

De ANVS houdt toezicht op nucleaire inrichtingen en installaties in Nederland. Het gaat dan om:

• de kerncentrale in Borssele
• de researchreactor en overige installaties op de locatie Petten
• de Centrale Organisatie Voor Radiactief Afval (COVRA) in Vlissingen
• de onderzoeksreactor en overige installaties in Delft
• de uraniumverrijkingsfabriek Urenco in Almelo
• de kerncentrale in Dodewaard (buiten bedrijf gesteld, in veilige insluiting)

Wat houdt toezicht in?

Het toezicht op nucleaire installaties bestaat uit (niet in volgorde van belangrijkheid):

• administratieve controles/inspecties op locatie (reguliere inspecties: objectinspecties, documentinspecties, audits) op naleving van overheidsmaatregelen en eisen zoals gespecificeerd door de ANVS of anderzijds;
• beoordeling van wijzigingen die gevolgen (kunnen) hebben voor de veiligheid volgens de laatste stand der techniek;
• beoordelingen van evaluaties en jaarrapportages en kwartaal- en/of maandrapportages;
• beoordeling van 10-jaarlijkse veiligheidsevaluaties;
• controle van de certificering van functionarissen van de regelzaal van een nucleaire installatie
• beoordeling en controles van fysieke beveiliging, informatie-beveiliging en cyber security;
• beoordelingen van menselijke prestaties, organisatie en omgeving;
• controle of de inrichtingen leren van incidenten en ervaringen in het buitenland en actief eigen ervaringen uitwisselen met het buitenland;
• controle in samenwerking met de Nederlandse Arbeidsinspectie van radiologische veiligheid voor werkers bij de installaties.

De ANVS controleert en beoordeelt de installaties op het ontwerp en instandhouding van de installatie zelf. Maar ook op werkprocessen, procedures en de organisatie houdt de autoriteit toezicht. De bedrijven of organisaties werken de vergunning voor de nucleaire installatie uit in gedetailleerde technische specificaties met het oog op een veilige bedrijfsvoering. We zien toe op kwaliteit en uitvoerbaarheid van deze specificaties. Hierdoor wordt de vergunning in de praktijk zelden overtreden. Is het nodig, dan treden we handhavend op. We zien er verder op toe dat organisaties in de sector leren van incidenten (in binnenland en buitenland) en dat het principe van continue verbetering wordt nageleefd.

Beveiliging van nucleaire installaties en radioactief materiaal

De ANVS ziet toe op de beveiliging van nucleaire installaties en radioactief materiaal. De beveiliging is gericht op:

• het tegengaan van diefstal
• sabotage van processen, informatie, materialen en apparatuur bij nucleaire installaties en
• sabotage bij transport van en handelingen met radioactief materiaal.

We zien er bij safeguards op toe dat kernenergie, nucleair materiaal en daarmee samenhangende informatie niet wordt gebruikt voor niet-vreedzame doelen. Voor de controle daarop is een belangrijke taak weggelegd voor de internationale organisaties International Atomic Energy Agency (IAEA) en Euratom.

De ANVS is samen met diverse ministeries betrokken bij het bepalen, vaststellen en handhaven van maatregelen rondom de beveiliging van nucleair materiaal en informatie. In (inter)nationaal verband zijn er afspraken tussen landen over non-proliferatie van bepaalde soorten nucleair materiaal en van kennis die te gebruiken is voor niet-vreedzaam gebruik ervan.

Toezicht op vervoer

De ANVS houdt ook toezicht op het vervoer van radioactief materiaal. Hierbij valt te denken aan de aanvoer en afvoer van splijtstoffen en het vervoer van bronnen voor medische en industriële toepassingen.

Voor het vervoer van radioactief materiaal geldt nationale en internationale regelgeving. De belangrijkste nationale regel is het Besluit vervoer splijtstoffen, ertsen en radioactieve stoffen (BVSER), een algemene maatregel van bestuur op basis van artikelen 15 a/b en 29 eerste lid Kernenergiewet. De BVSER en de daaronder hangende regelingen regelen alle zaken inzake het vervoer per vliegtuig, vrachtwagen, trein of schip van radioactieve stoffen, splijtstoffen en ertsen. Het besluit regelt ook de opslag in verband met het vervoer, de verpakking en het brengen van splijtstoffen, ertsen en radioactieve stoffen binnen en buiten Nederland.

Bij het vervoer van radioactieve stoffen moet aan verschillende eisen worden voldaan voor verpakking, vervoersdocumentatie, vakbekwaamheid, gevaaretikettering en gevaarbebording, wijze van beladen, voertuiguitrusting, routering en beveiliging. De Nederlandse regels sluiten nadrukkelijk aan bij internationale regelingen.

Daarnaast moet de vervoerder op grond van de Ministeriële Regeling Beveiliging Nucleaire Inrichtingen en Splijtstoffen van 1 januari 2011 een beveiligingsplan opstellen en is hij verplicht daarnaar te handelen. In dit plan staan de maatregelen die de vervoerder neemt om het vervoer van splijtstoffen te beveiligingen tegen diefstal en sabotage. Het beveiligingsplan en elke wijziging moet de goedkeuring krijgen van de minister van IenW. De ANVS adviseert de minister over de vaststelling van het beveiligingsplan. Ook houden we toezicht of het vervoer overeenkomstig deze beveiligingsplannen wordt uitgevoerd.

Toezicht op toepassingen van straling

De ANVS houdt ten slotte toezicht op bedrijven die radioactieve stoffen, splijtstoffen en ertsen toepassen en op bedrijven die ioniserende straling uitzendende toestellen gebruiken. De ANVS ziet daarbij ook toe op diverse andere situaties waarbij ioniserende straling vrij kan komen en stralingsbronnen kunnen voorkomen. Toepassingen komen voor in onderzoeksinstituten, laboratoria, ziekenhuizen en andere medische instellingen, controles bij vliegvelden en gevangenissen en in de industrie (vaste en mobiele toepassingen). Regelmatig treft de ANVS stralingsbronnen aan in ladingen metaal en staalschroot en bij de douane wanneer goederen en producten binnen Nederland worden gebracht.

Het toezicht richt zich op het controleren en zo nodig handhaven van de lozingen van radioactieve stoffen naar het milieu, de blootstelling aan externe straling buiten de vergunde locaties en het beheer van radioactieve (afval)stoffen en toestellen. Ook richt het toezicht zich op het voorkomen van verspreiding van radioactieve stoffen en het ontstaan van weesbronnen. Uitgangspunt: de ANVS wil voorkomen dat radioactieve (afval)stoffen in het milieu kunnen komen. De inspecteurs van de ANVS hebben daarom de bevoegdheid om lozingen te controleren, de hoeveelheid straling die vrijkomt te meten en om risicovolle situaties stil te leggen en om bronnen in beslag te nemen.