9 november 2016 - Vragen en antwoorden ten behoeve van uitzending ZEMBLA - 'Druk aan de poort'

Vragen Zembla en antwoorden ANVS

1. Hebben jullie een overzicht van de meldingen van de douane als gevolg van een lading waaraan een verhoogd stralingsniveau is vastgesteld vanaf 2010? Kunnen jullie daarvan aangeven wat de verdeling is tussen schroot en overig?

Ingaande en uitgaande goederen van de haven Rotterdam worden gecontroleerd op de aanwezigheid van radioactieve stoffen en/of splijtstoffen [1] met behulp van detectiepoorten en mobiele detectieapparatuur. Als door de douane is vastgesteld dat de aanwezigheid van radioactieve stoffen en/of splijtstoffen niet verklaarbaar is op grond van de documentatie dan wordt dit gemeld aan de ANVS. Vervolgens voert de ANVS onderzoek uit naar de aard en omvang van de aanwezigheid van radioactieve stoffen en/of splijtstoffen en ziet toe op de adequate en veilige afhandeling.

Meldingen Douane aan ANVS

Jaartal	Aantal meldingen douane	Aantal schroot	Aantal overig
2010	62
2011	93 (stijging ivm Fukushima)
2012	50
2013	32	10	22
2014	21	10	11
2015	25	14	11
2016 (tot oktober)	17	3	14

Het “Aantal overig” bestaat uit meldingen zonder een relatie met schroot, zoals bijvoorbeeld ertsen, grondstoffen, keramiek, mineralen en metaal waarin een radionuclide (Co-60) is meegesmolten in het productieproces.

2. Kunnen jullie een totaaloverzicht geven van het totaal aantal meldingen van de metaalhandelaren (niet vergunninghouders) van 2010 tot nu?

Naast de detectiepoorten bij de Douane zijn ook detectiepoorten bij de grotere schrootverwerkende bedrijven geïnstalleerd op basis van een wettelijke verplichting. Hiermee wordt in NL voorkomen dat onbedoelde verspreiding van radioactieve stoffen via het schroot plaats vindt. Deze aanpak is tijdens de Integrated Regulatory Review Service (IRRS) missie 2014  in Nederland beoordeeld als een Good Practice. Een good practice is een goede werkwijze die als voorbeeld kan dienen voor andere landen. Zie bijlage 1. voor toelichting op IRRS en Good Practice.

Totaaloverzicht meldingen en schrootalarmen

Jaar	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016 (tot okt.)
Aantal meldingen metaalhandelaren ontvangen door ANVS zonder KEW vergunning (niet vergunninghouders)	589	413	187	243	198	210	133
Schrootalarmen vergunninghouders (uit jaarrapportage)	nvt	nvt	251	178	206	216	nb
Totaal meldingen en alarmen	589	413	438	421	404	426	-

Opmerkingen bij het overzicht

• In 2012/2013 hebben twee grote metaalhandelaren een KEW-vergunning (Kernenergiewetvergunning) voor het mogen ontvangen en voorhanden hebben van radioactief besmet schroot verkregen. Zij hoeven daarom sindsdien niet altijd meer te melden als er een alarm gegenereerd wordt door hun detectiepoort. Deze bedrijven met vergunning moeten echter wel melden bij het aantreffen van splijtstoffen (verrijkt uranium-235, uranium-233, plutonium-239) en HASS-bronnen [2] (High Active Sealed Sources). Deze meldingen zijn vermeld in het “Overzicht meldingenSplijtstoffen en HASS-bronnen”. Bij alle meldingen wordt  een stralingsdeskundige ingeschakeld, hij of zij zorgt voor een veilige afhandeling.
• Volgens de vergunning zijn zij verplicht om alle alarmen te registreren en te rapporteren in een jaarrapportage. Deze jaarrapportage wordt verzonden aan de ANVS.
• De bedrijven zonder KEW-vergunning zijn verplicht aan de ANVS altijd te melden als de detectiepoorten radioactiviteit detecteren boven de alarmwaarde. Ook hier wordt een stralingsdeskundige ingeschakeld.
• Na elk alarm wordt door een stralingsdeskundige onderzoek uitgevoerd naar de oorzaak. Daarbij kan ook blijken dat het vrijgesteld materiaal betreft (dus wettelijk geen radioactief materiaal).
• Omdat na 2012 twee grote metaalhandelaren een vergunning hebben neemt het aantal meldingen ontvangen door de ANVS af. Het totaal aantal meldingen en alarmen is op gelijk niveau gebleven in de laatste jaren.

De ANVS bewaakt dat de meldingen afgehandeld worden conform de “inspectierichtlijn metaal en schroot met radioactieve stoffen” d.d. 1 oktober 2013.

Voorbeelden van vondsten nav alarmen: afgedankte installatieonderdelen uit olie en gasindustrie of geothermie (warmtewisselaars) met ‘scale’ (achtergebleven aanslag op pijpleidingen) waarin zich natuurlijke radionucliden bevinden uit de Uranium en Thoriumreeks; aanwijsinstrumenten met Radium (verlichtingsdoeleinden); oude bliksemafleiders met bronnetjes; oude rookmelders, etc.

3.Kunnen jullie een overzicht geven van de schrootalarmen van de vergunninghouders met herkomst van de ladingen binnen en buiten EU. Van 2013 t/m 2015

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de ladingen met een verhoogd stralingsniveau die bij de vergunninghouders zijn gedetecteerd. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen herkomst ladingen uit de Europese Unie en ladingen afkomstig van buiten de Europese Unie.

Schrootalarmen vergunninghouders: herkomst EU / buiten EU

2013		2014		2015
EU	buiten EU	EU	buiten EU	EU	buiten EU
34*)	104	36**)	127	39***)	131
*) incl 2 uit NL		**) incl 2 uit NL		***) incl 2 uit NL
Eigen werf: 40		Eigen werf: 43		Eigen werf:  46

4. Kunnen jullie een overzicht geven van de schrootalarmen van de niet vergunninghouders met herkomst van de ladingen binnen en buiten de EU. Van 2014 t/m oktober 2016.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de ladingen met een verhoogd stralingsniveau die bij de schroothandelaren zonder vergunning zijn gedetecteerd. Ook hierbij is onderscheid gemaakt tussen herkomst uit de Europese Unie en ladingen afkomstig van buiten de Europese Unie. Zij zijn verplicht de alarmen met een verhoogd stralingsniveau altijd te melden bij de ANVS

 Schrootalarmen niet-vergunninghouders: herkomst EU / buiten EU

2014		2015		2016 (tot okt.)
EU	buiten EU	EU	buiten EU	EU	buiten EU
168*)	20	183**)	16	105***)	12
*) incl 86 uit NL		**) incl 87 uit NL		***) incl 63 uit NL
Eigen werf: 10		Eigen werf: 11		Eigen werf: 16

Betekenis ‘Eigen werf’: dit zijn alarmen veroorzaakt door interne verplaatsing van  schroot met een verhoogd stralingsniveau dat reeds op de werf aanwezig is.

5. Kunnen jullie een overzicht geven van de gemelde splijtstoffen van 2010 t/m oktober 2016?

Gemelde splijtstoffen en HASS-bronnen

Onderstaande tabel geeft een overzicht van gemelde splijtstoffen (verrijkt uranium-235, uranium-233, plutonium-239) en HASS-bronnen van 2010 tot heden 2016. Deze getallen zijn verwerkt in het totaaloverzicht meldingen en schrootalarmen. De bronnen kunnen als HASS-bron worden aangetroffen temidden van schroot of zijn meegesmolten in metaal(afval). Bij de aangetroffen splijtstoffen gaat het om hoeveelheden in de orde van enkele grammen.

Overzicht meldingen splijtstoffen en HASS-bronnen

Jaar	Meldingen splijtstoffen en HASS-bronnen
2010	6
2011	1
2012	2
2013	4
2014	3
2015	0
2016	0

Meer informatie
Inspectierichtlijn metaal en schroot met radioactieve stoffen september 2013

6. Is de ANVS ervan op de hoogte dat containers die de Rotterdamse haven per binnenvaartschip verlaten over het algemeen niet door een nucleaire detectiepoort gaan?

De ANVS is ervan op de hoogte dat de Douane geen gebruik maakt van detectiepoorten bij de directe overslag van zeeschepen naar binnenvaartschepen in de Rotterdamse haven. De Douane gebruikt naast de vaste detectiepoorten aanvullende detectieapparatuur. De Douane controleert de containers en meldt alarmen aan de ANVS. Daarnaast gaan binnenvaartschepen met schroot, die via deze route Nederland binnenkomen, langs detectiepoorten bij Nederlandse schrootverwerkers waardoor deze stroom gecontroleerd is. Dit is wettelijk bepaald. 

Bijlage

Integrated Regulatory Review Service (IRRS)

Van 2 tot 13 november 2014 hebben 28 internationale deskundigen in de nucleaire veiligheid en stralingsbescherming van het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA) voor de eerste keer in Nederland een Integrated Regulatory Review Service (IRRS) uitgevoerd. Hieruit is de good practice naar voren gekomen dat Nederland een goed systeem heeft voor het doeltreffend controleren van besmet schroot en het veilig beheren ervan:

Good Practice: The specific and comprehensive regulatory provisions in place allows for effective control of contaminated scrap metal and safe management of the contaminated material.

Meer informatie

• Good practice
• IRRS rapport
• Besluit detectie radioactief besmet schroot

Voetnoten

[1] Splijtstoffen zijn stoffen die tenminste 0,1% uranium, 0,1% plutonium of 3% thorium (gerekend naar gewicht) bevatten.

[2] HASS-bron is een ingekapselde bron die een radionuclide bevat waarvan de activiteit groter of gelijk is aan een wettelijk vastgestelde waarde. Deze waarde is vastgelegd in bijlage 1.3 van de Uitvoeringsregeling stralingsbescherming EZ.